RPO: Brak prawa do zażalenia na postanowienia sądu jest niekonstytucyjny

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) podjął oficjalne działania w sprawie ograniczenia prawa do składania zażaleń na postanowienia sądu apelacyjnego, zgłaszając swój udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Sprawa dotyczy przepisu Kodeksu postępowania karnego, który wyłącza możliwość odwołania się od decyzji sądu drugiej instancji. RPO wskazuje, że takie ograniczenie narusza konstytucyjne prawa obywateli do sądu oraz zasady praworządności, a szczegóły swojego stanowiska przedstawił na profilu Biura RPO na Facebooku.

Sprawa zyskała rozgłos 3 czerwca 2025 roku, wywołując debatę na temat roli prawa do zażalenia w polskim systemie prawnym oraz potencjalnych konsekwencji dla ochrony praw obywatelskich. Wcześniej Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach przypomniało, że termin na złożenie zażalenia wynosi 7 dni, podkreślając wagę szybkiego i skutecznego dostępu do tego środka prawnego.

Tło sprawy i rola Rzecznika Praw Obywatelskich

3 czerwca 2025 roku Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował o zgłoszeniu swojego udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Przedmiotem rozpatrywanej skargi jest przepis Kodeksu postępowania karnego (Dz. U. z 2025 r. poz. 46), który wyłącza możliwość składania zażaleń na postanowienia sądu apelacyjnego. RPO podnosi, że takie rozwiązanie prawne ogranicza fundamentalne prawo do sądu, zagwarantowane w Konstytucji RP, oraz narusza zasady praworządności, które wymagają zapewnienia obywatelom skutecznych środków ochrony prawnej.

W opublikowanym na profilu Biura RPO na Facebooku stanowisku rzecznik przedstawił szczegółową argumentację, wskazując, że dostęp do sądu oraz możliwość odwołania stanowią podstawę demokratycznego państwa prawa. Wyłączenie prawa do zażalenia w praktyce może prowadzić do ograniczenia kontroli nad orzeczeniami sądów apelacyjnych, co z kolei zagraża prawom stron postępowania i zaufaniu do wymiaru sprawiedliwości.

Znaczenie prawa do zażalenia w polskim systemie prawnym

Prawo do złożenia zażalenia jest istotnym elementem systemu odwoławczego w Polsce, umożliwiającym kontrolę decyzji sądów pierwszej instancji i zapewniającym stronom możliwość skutecznego kwestionowania orzeczeń, które uważają za niesprawiedliwe lub naruszające ich prawa. Termin na wniesienie zażalenia wynosi 7 dni od doręczenia postanowienia, co wymaga od stron szybkiej reakcji i aktywnego uczestnictwa w procesie sądowym.

Jak wcześniej informowało Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach, zasady przyjmowania i udostępniania dokumentów oraz terminy odwołań są ściśle określone w przepisach, co podkreśla wagę zachowania prawa do zażalenia w praktyce. Zasady te mają zapewnić transparentność postępowania oraz skuteczność środków prawnych, chroniąc interesy stron i gwarantując sprawiedliwość proceduralną.

Perspektywa Trybunału Konstytucyjnego i możliwe konsekwencje

Trybunał Konstytucyjny aktualnie rozpatruje skargę dotyczącą przepisu Kodeksu postępowania karnego wyłączającego prawo do zażalenia na postanowienia sądu apelacyjnego. Decyzja TK w tej sprawie może mieć daleko idące skutki dla kształtowania prawa procesowego w Polsce oraz wpływać na ochronę praw obywatelskich.

Jeśli Trybunał uzna zakwestionowany przepis za niezgodny z Konstytucją, prawo do składania zażaleń na postanowienia sądu apelacyjnego zostanie przywrócone. To nie tylko wzmocni kontrolę sądową, ale także zapewni stronom lepszą ochronę i większą przejrzystość w sądowych postępowaniach. Taka decyzja pomoże także odbudować zaufanie obywateli do wymiaru sprawiedliwości i umocni podstawowe zasady praworządności w Polsce.