Polskie koleje wąskotorowe: blisko milion pasażerów, ale brak wsparcia zagraża dziedzictwu
W 2024 roku koleje wąskotorowe w Polsce przewiozły około 917,6 tys. pasażerów, co stanowi spadek o 3,2 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Mimo tego nieznacznego spadku, wąskotorówki wciąż pozostają unikatowym elementem polskiego dziedzictwa kulturowego i atrakcyjną formą turystyki dla wielu miłośników kolejnictwa. Jednak brak systemowego wsparcia finansowego oraz organizacyjnego grozi ich dalszemu funkcjonowaniu i zachowaniu dla przyszłych pokoleń.
- W 2024 roku koleje wąskotorowe przewiozły 917,6 tys. pasażerów, co stanowi spadek o 3,2 proc. w porównaniu z 2023 rokiem.
- Brak systemowego wsparcia finansowego zagraża zachowaniu unikalnych linii wąskotorowych, mimo ich popularności wśród turystów.
- Najwięcej atrakcji kolei wąskotorowych znajduje się w województwie wielkopolskim, a linie działają w dwunastu województwach.
- W pierwszych miesiącach 2025 roku ogólny ruch pasażerski na kolei rośnie – PKP Intercity odnotowało wzrost o prawie 10 proc., a województwo mazowieckie rekordową liczbę pasażerów.
- Coraz większe zainteresowanie transportem kolejowym wpisuje się w szerszy trend ograniczania lotów i rozwoju lokalnej turystyki.
Najwięcej atrakcji związanych z koleją wąskotorową oferuje województwo wielkopolskie, choć linie te działają obecnie w dwunastu województwach w całym kraju. Eksperci i organizacje branżowe apelują o zapewnienie odpowiedniego dofinansowania z budżetu państwa lub Funduszu Kolejowego, by uratować tę ważną część polskiej historii i turystyki kolejowej. Tymczasem ogólne trendy w transporcie kolejowym pozostają wzrostowe, co dobrze rokuje dla całej branży.
Aktualny stan kolei wąskotorowych w Polsce
W 2024 roku koleje wąskotorowe przewiozły łącznie 917,6 tys. pasażerów, co oznacza spadek o 3,2 proc. w stosunku do roku 2023. Chociaż liczba ta jest bliska miliona, nie odzwierciedla rosnącego zainteresowania turystów tym wyjątkowym środkiem transportu. Linie wąskotorowe funkcjonują aktualnie w dwunastu województwach, z największym zagęszczeniem i liczbą atrakcji w województwie wielkopolskim, które jest znane z bogatej sieci linii i licznych wydarzeń tematycznych.
Pomimo ich popularności i znaczenia dla lokalnej turystyki, brak systemowego wsparcia finansowego stanowi poważne zagrożenie dla dalszego funkcjonowania tych linii. Jak podaje portal wnp.pl, bez odpowiednich działań ze strony państwa i zapewnienia trwałego finansowania, unikalne koleje wąskotorowe mogą nie przetrwać najbliższych lat. Utrata tych linii oznaczałaby nie tylko zanik cennego elementu polskiej historii kolejowej, ale także znaczące ograniczenie oferty turystycznej w regionach, gdzie wąskotorówki są atrakcją przyciągającą miłośników kolei i turystów.
Znaczenie i zagrożenia dla dziedzictwa kolejowego
Koleje wąskotorowe to nie tylko środki transportu – to ważny element polskiego dziedzictwa kulturowego i turystycznego. Co roku tysiące turystów odwiedzają te linie, by doświadczyć unikalnej atmosfery dawnych czasów, poznawać historię kolejnictwa oraz korzystać z malowniczych tras. Wąskotorówki odgrywają też istotną rolę w edukacji historycznej oraz promowaniu lokalnych regionów.
Niestety brak systemowego wsparcia finansowego i organizacyjnego stawia pod znakiem zapytania ich dalsze istnienie. Eksperci i organizacje branżowe wskazują, że konieczne jest dofinansowanie z budżetu państwa lub Funduszu Kolejowego, które pozwoliłoby zabezpieczyć przyszłość tych linii i umożliwić ich rozwój. Jak podkreśla artykuł z pomorska.pl, istnieje realna szansa na pozyskanie takich środków, ale wymaga to zdecydowanych działań ze strony władz oraz skutecznej współpracy wszystkich zainteresowanych stron.
Kontekst szerszych trendów w polskim transporcie kolejowym
Mimo wyzwań stojących przed koleją wąskotorową, ogólny transport kolejowy w Polsce notuje wzrosty. W pierwszych czterech miesiącach 2025 roku PKP Intercity obsłużyło 25,2 mln pasażerów, co oznacza wzrost o prawie 10 proc. w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku, jak podaje bankingo.pl. To pokazuje rosnące zainteresowanie koleją jako środkiem transportu, zwłaszcza na trasach dalekobieżnych.
Również w 2024 roku województwo mazowieckie odnotowało rekordową liczbę niemal 106 mln pasażerów kolei, a przeciętny mieszkaniec Polski podróżował koleją średnio 10,8 razy w roku, według danych utk.gov.pl. Obserwuje się także tendencję do ograniczania lotów na rzecz transportu kolejowego, co wpisuje się w szersze zmiany w systemach transportowych wielu krajów, o czym informuje klasterlotniczy.pl.
Rosnące zainteresowanie lokalną turystyką potwierdza również wzrost liczby turystów korzystających z małych obiektów noclegowych – w 2024 roku było ich 1,9 mln, co oznacza wzrost o 14,5 proc., jak podaje dlahandlu.pl. To z kolei może sprzyjać rozwojowi turystyki kolejowej, w tym kolei wąskotorowej, jeśli zostaną podjęte odpowiednie kroki w zakresie wsparcia i promocji.
—
Aby koleje wąskotorowe w Polsce mogły dalej funkcjonować i się rozwijać, potrzebują nie tylko dbałości o ich historyczne i turystyczne znaczenie, ale także konkretnego wsparcia – zarówno finansowego, jak i organizacyjnego. W dobie rosnącego zainteresowania ekologicznym transportem, wąskotorówki mają szansę stać się ważnym elementem nie tylko turystyki, ale też ochrony naszego narodowego dziedzictwa.