Nowe prawo: zatrzymani dostaną posiłek i przerwę humanitarną
Resorty sprawiedliwości oraz spraw wewnętrznych przygotowują nowe przepisy, które mają na celu poprawę warunków osób zatrzymanych podczas długotrwałych czynności procesowych. Zmiany te gwarantują prawo do posiłku oraz przerwy humanitarnej, niezależnie od miejsca, w którym odbywają się czynności. To odpowiedź na inicjatywę Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO), podjętą po sygnałach o nieodpowiednich warunkach zatrzymań w śledztwie dotyczącym Funduszu Sprawiedliwości.
- Resorty sprawiedliwości i spraw wewnętrznych pracują nad przepisami gwarantującymi prawo do posiłku i przerwy humanitarnej dla osób zatrzymanych podczas czynności procesowych.
- Inicjatywa ta jest odpowiedzią na postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich po doniesieniach o warunkach zatrzymań w śledztwie dotyczącym Funduszu Sprawiedliwości.
- Obecne przepisy zapewniają posiłek tylko w pomieszczeniach dla zatrzymanych, co nie obejmuje długotrwałych czynności poza tymi miejscami.
- Sądy przyznały niedawno zadośćuczynienia cudzoziemcom zatrzymanym niezgodnie z prawem, co podkreśla konieczność poprawy standardów prawnych i humanitarnych.
- Nowe regulacje mają zapewnić pełniejszą ochronę praw zatrzymanych i poprawić ich traktowanie podczas procedur procesowych.
Dotychczas osoby zatrzymane mogły liczyć na wyżywienie tylko wtedy, gdy przebywały w pomieszczeniach policyjnych przeznaczonych do zatrzymań. Nowe regulacje mają rozszerzyć te prawa również na udział w przesłuchaniach czy innych czynnościach procesowych poza tymi miejscami, co ma poprawić standardy humanitarne oraz poszanowanie podstawowych praw człowieka w Polsce.
Inicjatywa Rzecznika Praw Obywatelskich i odpowiedź resortów
W lipcu 2025 roku Rzecznik Praw Obywatelskich podjął działania mające na celu poprawę warunków osób zatrzymanych w ramach śledztwa dotyczącego nieprawidłowości w Funduszu Sprawiedliwości. Sprawa dotyczy między innymi księdza Michała O. oraz dwóch byłych urzędniczek Ministerstwa Sprawiedliwości – Karoliny K. i Urszuli D. RPO zwrócił uwagę na konieczność zagwarantowania zatrzymanym podstawowych praw, w tym prawa do posiłku i przerwy humanitarnej podczas długotrwałych czynności procesowych.
W odpowiedzi na postulaty RPO resorty sprawiedliwości oraz spraw wewnętrznych rozpoczęły prace legislacyjne, które mają na stałe wprowadzić te prawa do obowiązujących przepisów. Jak podaje portal rp.pl, obecnie wyżywienie przysługuje osobom zatrzymanym wyłącznie podczas pobytu w pomieszczeniach dla zatrzymanych w jednostkach policji. Ta sytuacja nie chroni jednak zatrzymanych podczas czynności procesowych odbywających się poza tymi pomieszczeniami, co wskazywano jako istotną lukę w systemie.
Obecne regulacje i potrzeba zmian
Obowiązujące obecnie przepisy nie przewidują obowiązku zapewnienia posiłku ani przerw humanitarnych podczas długotrwałych czynności procesowych realizowanych poza pomieszczeniami dla zatrzymanych. Ten brak ochrony prawnej budził zastrzeżenia ekspertów oraz organizacji zajmujących się prawami człowieka, które podkreślały, że takie zaniedbania naruszają podstawowe prawa osób zatrzymanych.
Według rp.pl, specjaliści wskazują, że niedostateczne zabezpieczenie praw osób zatrzymanych podczas przesłuchań czy innych czynności procesowych, które mogą trwać wiele godzin, wymaga pilnej zmiany legislacyjnej. Nowe regulacje mają wypełnić tę lukę, wprowadzając obowiązek zapewnienia posiłku oraz przerwy humanitarnej niezależnie od miejsca przebywania zatrzymanego podczas procedur.
Kontekst prawny i precedensy sądowe dotyczące zatrzymań
Wcześniejsze doniesienia medialne wskazywały na wyroki sądowe, które przyznały zadośćuczynienia osobom zatrzymanym niezgodnie z prawem, podkreślając tym samym wagę ochrony praw zatrzymanych. Jak podają serwisy NCZAS.INFO oraz czabanrobiraban.pl, sądy przyznały po 5 tysięcy złotych odszkodowania trzem cudzoziemcom z Afganistanu, którzy zostali zatrzymani niezgodnie z prawem i wywiezieni w głąb Puszczy Białowieskiej.
Afgańczycy domagali się pierwotnie po 80 tysięcy złotych, jednak sąd uznał, że mniejsza kwota jest adekwatna, biorąc pod uwagę realia społeczne oraz doznane krzywdy. Informacje o tych orzeczeniach można znaleźć także na polsatnews.pl, tvn24.pl, rp.pl, wprost.pl oraz fakt.pl. Sąd Okręgowy w Białymstoku uznał zatrzymania za niezasadne i przyznał zadośćuczynienia, co stanowi ważny precedens w zakresie praw osób zatrzymanych w Polsce.
Te wyroki podkreślają, jak ważne jest zapewnienie godziwych warunków osobom zatrzymanym. Prace nad nowymi przepisami w ministerstwach sprawiedliwości i spraw wewnętrznych wpisują się w szerszy nurt ochrony praw człowieka i poprawy standardów humanitarnych w polskim systemie prawnym.