Nadużycia zwolnień lekarskich w Polsce: NIL krytykuje zwolnieniomaty

W Polsce rośnie liczba zwolnień lekarskich wystawianych z powodu bólu pleców, która w 2024 roku przekroczyła milion. To ponad dwukrotny wzrost w porównaniu z sytuacją sprzed dziesięciu lat, co budzi coraz większe zaniepokojenie zarówno wśród pracodawców, jak i instytucji państwowych. Naczelna Izba Lekarska (NIL) ostrzega przed tzw. „zwolnieniomatami” – systemami umożliwiającymi szybkie i łatwe uzyskanie L4, które określa jako patologię zagrażającą wiarygodności całego systemu opieki zdrowotnej.

Problem nadużywania zwolnień lekarskich jest obecnie jednym z poważniejszych wyzwań dla rynku pracy i systemu ubezpieczeń społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), odpowiedzialny za wypłatę świadczeń chorobowych, może wszcząć kontrole w przypadku podejrzenia nieprawidłowości, a konsekwencje nadużywania L4 mogą być dotkliwe dla pracowników – łącznie z utratą prawa do zasiłku czy zwolnieniem dyscyplinarnym. W niniejszym artykule omawiamy aktualny stan sytuacji, opinie ekspertów oraz obowiązujące regulacje dotyczące kontroli i nadużywania zwolnień lekarskich.

Wzrost liczby zwolnień lekarskich i krytyka NIL

W 2024 roku liczba zwolnień lekarskich wystawionych z powodu bólu pleców przekroczyła milion, co oznacza ponad dwukrotny wzrost w porównaniu z danymi sprzed dziesięciu lat. Jak podaje „DGP” za Event Registry, dane te wskazują na istotną zmianę w skali korzystania z L4 w Polsce. Wzrost ten budzi poważne obawy dotyczące zarówno zdrowia pracowników, jak i funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych.

Naczelna Izba Lekarska (NIL) zdecydowanie krytykuje zjawisko tzw. „zwolnieniomatów” – czyli systemów i praktyk umożliwiających szybkie i łatwe wystawianie zwolnień lekarskich bez należytej diagnozy i uzasadnienia. NIL określa takie działania jako patologię, która podważa zaufanie do lekarzy i całego systemu ochrony zdrowia. Takie „masowe” i często nieuzasadnione wystawianie L4 może prowadzić do poważnych konsekwencji społecznych i ekonomicznych.

Jak wskazuje portal businessinsider.com.pl, problem nadużywania zwolnień lekarskich jest poważnym wyzwaniem, które wymaga skutecznych działań i odpowiednich rozwiązań prawnych. Pracodawcy obawiają się rosnących kosztów oraz obniżenia efektywności pracy, natomiast instytucje państwowe muszą walczyć z nieprawidłowościami w systemie.

Regulacje i kontrole dotyczące nadużywania zwolnień lekarskich

Od 2019 roku obowiązują przepisy nakładające na pracowników obowiązek informowania lekarza o miejscu pobytu podczas korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Umożliwia to skuteczną kontrolę prawidłowości korzystania z L4 – przypomina centrumverte.pl. Taka regulacja ma na celu zapobieganie sytuacjom, w których pracownik przebywa na zwolnieniu, ale jednocześnie podejmuje aktywności niezgodne z zaleceniami lekarskimi.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ma prawo przeprowadzić kontrolę zwolnienia lekarskiego na wniosek pracodawcy, pod warunkiem że firma zatrudnia co najmniej 20 pracowników, jak podkreśla poradnikpracownika.pl. Kontrole te obejmują przede wszystkim sprawdzenie miejsca pobytu osoby przebywającej na L4 oraz wykonywanych przez nią czynności, aby wykryć ewentualne nadużycia. Dzięki temu system może skuteczniej eliminować przypadki wykorzystywania zwolnień lekarskich do celów innych niż leczenie i rekonwalescencja.

Ponadto, pracodawca ma prawo prowadzić własną kontrolę zwolnienia lekarskiego, co jest w pełni zgodne z przepisami prawa i praktyką stosowaną na rynku pracy – informuje centrumverte.pl. Taka kontrola może obejmować wizyty w miejscu pobytu pracownika, rozmowy czy inne formy weryfikacji, które mają na celu potwierdzenie zasadności zwolnienia.

Konsekwencje nadużywania zwolnień lekarskich dla pracowników

Nadużywanie zwolnień lekarskich niesie za sobą poważne konsekwencje dla pracowników. Jak wskazuje poradnikpracownika.pl, osoby, które zostaną przyłapane na nieprawidłowościach, mogą stracić prawo do zasiłku chorobowego oraz zostać zobowiązane do zwrotu już wypłaconych świadczeń. To istotny sygnał dla wszystkich, którzy rozważają wykorzystywanie L4 w sposób niezgodny z przeznaczeniem.

Pracodawca ma także prawo rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem w trybie dyscyplinarnym, jeśli zostanie udowodnione nadużycie zwolnienia lekarskiego – podkreśla poradnikpracownika.pl. Takie rozwiązanie jest stosowane w przypadkach rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych i ma chronić interesy firmy.

Warto również przypomnieć, że zwolnienia lekarskie są obecnie wystawiane wyłącznie w formie elektronicznej (e-ZLA), a warunkiem wypłaty świadczeń jest ich przesłanie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – przypomina poradnikpracownika.pl. To rozwiązanie pozwala na szybszą i bardziej efektywną wymianę informacji między lekarzami, pracodawcami i ZUS.

Co więcej, obowiązujące przepisy dopuszczają wystawienie zwolnienia lekarskiego nawet z czterodniowym wyprzedzeniem – dodaje poradnikpracownika.pl. Taka możliwość pozwala na wcześniejsze zabezpieczenie sytuacji zdrowotnej pacjenta, choć jednocześnie wymaga odpowiedzialnego korzystania z tego uprawnienia.

—

Coraz częstsze zwolnienia lekarskie stawiają przed nami nowe wyzwania – dlatego zarówno instytucje, jak i pracodawcy coraz uważniej przyglądają się, jak są one wykorzystywane. W tym samym czasie eksperci i środowiska medyczne przypominają, jak ważne jest odpowiedzialne korzystanie z tych uprawnień, by dbać nie tylko o zdrowie pracowników, ale też o stabilność całego systemu ubezpieczeń społecznych.