Lex Szarlatan: milionowe kary za pseudomedycynę w Polsce

Rzecznik Praw Pacjenta w Polsce ma otrzymać nowe, szerokie uprawnienia w walce z pseudomedycznymi praktykami, które coraz częściej odciągają pacjentów od sprawdzonych i konwencjonalnych metod leczenia. W czerwcu 2025 roku do konsultacji publicznych trafił projekt nowelizacji ustawy o prawach pacjenta, powszechnie określany mianem „lex szarlatan”. Ma on na celu skuteczniejsze zwalczanie nieuczciwych praktyk medycznych, które wprowadzają pacjentów w błąd i narażają ich zdrowie.

Projekt przewiduje m.in. możliwość nakładania przez Rzecznika Praw Pacjenta kar administracyjnych sięgających nawet miliona złotych, wprowadza zakazy działalności i reklamy dla podmiotów stosujących pseudoterapie oraz wymusza obowiązek sprostowania nieprawdziwych informacji. To ważny krok w ochronie pacjentów przed szkodliwą dezinformacją i rynkiem usług zdrowotnych, na którym coraz częściej pojawiają się niezweryfikowane metody leczenia. Eksperci podkreślają, że nowelizacja może zrewolucjonizować tę sferę oraz podnieść poziom bezpieczeństwa osób korzystających z usług medycznych.

Nowe uprawnienia Rzecznika Praw Pacjenta i zakres projektu „lex szarlatan”

W czerwcu 2025 roku opublikowano projekt nowelizacji ustawy o prawach pacjenta, który zyskał potoczną nazwę „lex szarlatan”. Jego głównym celem jest zwalczanie pseudomedycznych praktyk oraz dezinformacji, które przynoszą nieuczciwe korzyści majątkowe kosztem zdrowia pacjentów. Projekt wprowadza szereg nowych uprawnień dla Rzecznika Praw Pacjenta, mających na celu skuteczniejsze przeciwdziałanie tym zjawiskom.

Rzecznik ma uzyskać prawo do nakładania kar administracyjnych sięgających nawet miliona złotych, a co ważne – kary te będą mogły być nakładane wielokrotnie w przypadku powtarzających się naruszeń. Ponadto Rzecznik będzie mógł wszczynać postępowania z urzędu, co znacznie zwiększy skuteczność i szybkość reakcji na nieprawidłowości w działalności podmiotów zajmujących się pseudoterapiami.

Projekt przewiduje również wprowadzenie zakazu prowadzenia działalności oraz reklamy dla firm i osób stosujących metody niezgodne z aktualną wiedzą medyczną. W przypadku wykrycia rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, podmioty te będą zobowiązane do ich sprostowania. Jak ocenia adwokat Karolina Seidel, ekspertka ds. prawa medycznego, jest to inicjatywa bardzo pozytywna, która znacząco wzmocni ochronę pacjentów przed szkodliwymi praktykami.

Jak podaje portal rp.pl, projekt „lex szarlatan” ma szansę zrewolucjonizować rynek usług zdrowotnych w Polsce, wprowadzając dotąd niespotykane regulacje oraz sankcje finansowe, które mogą skutecznie eliminować nieuczciwe i niebezpieczne praktyki.

Tło i kontekst: działania wobec lekarzy za niezgodne z wiedzą medyczną praktyki

W ostatnich latach media szeroko relacjonowały przypadki karania lekarzy, którzy publicznie propagowali niezgodne z aktualną wiedzą medyczną poglądy i podejmowali działania sprzeczne z zasadami medycyny opartej na dowodach. Szczególnie głośne były sprawy związane z okresem pandemii COVID-19, kiedy to niektórzy medycy promowali teorie i metody leczenia, które mogły zaszkodzić pacjentom.

Proces 19 lekarzy przed Okręgowym Sądem Lekarskim rozpoczął się w marcu 2023 roku. W jego wyniku siedmiu z nich zostało uznanych za winnych naruszeń obowiązujących standardów medycznych. Jak podaje portal nczas.info, obecnie ponad 114 lekarzy odpowiada przed sądami zawodowymi za podobne przewinienia, co obrazuje skalę problemu pseudomedycznych praktyk w środowisku medycznym.

Według informacji portalu onet.pl, wyroki te są pierwszymi w Polsce orzeczeniami tego typu i dotyczą propagowania postaw antyzdrowotnych w trakcie pandemii. Sprawy te są istotnym tłem dla obecnych działań legislacyjnych – w tym projektu „lex szarlatan” – które mają na celu skuteczniejsze zapobieganie podobnym sytuacjom w przyszłości.

Perspektywy i wyzwania związane z wprowadzeniem „lex szarlatan”

Eksperci z portalu politykazdrowotna.com zwracają uwagę, że projekt nowelizacji ustawy o prawach pacjenta wprowadza nie tylko nowe obowiązki, ale i surowe sankcje finansowe dla podmiotów stosujących pseudomedyczne praktyki. Zmiany te mogą mieć istotny wpływ na rynek usług zdrowotnych w Polsce, podnosząc poziom bezpieczeństwa pacjentów i ograniczając działalność nieuczciwych podmiotów.

Nowe uprawnienia Rzecznika Praw Pacjenta, w tym możliwość wszczynania postępowań z urzędu, zwiększą skuteczność reagowania na nieprawidłowości oraz pozwolą na dynamiczne przeciwdziałanie pseudoterapiom. Jednocześnie pojawiają się głosy ostrzegające przed ryzykiem nadregulacji rynku, która mogłaby wpływać na wolność działalności gospodarczej w sektorze zdrowotnym. Wyzwaniem będzie więc wyważenie ochrony praw pacjentów z zachowaniem przestrzeni dla legalnych i innowacyjnych form świadczenia usług zdrowotnych.

Jak podaje wykop.pl, zmiany zaproponowane w „lex szarlatan” mogą całkowicie przekształcić rynek usług zdrowotnych, eliminując nieuczciwe podmioty i podnosząc poziom bezpieczeństwa korzystających z usług medycznych. W 2024 roku w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta pracowało 27 rzeczników, co świadczy o rosnącym znaczeniu tej instytucji w ochronie praw pacjentów i jej coraz większym zaangażowaniu w zwalczanie pseudomedycznych praktyk.

Wprowadzenie „lex szarlatan” to krok w stronę większej ochrony pacjentów, który może nie tylko podnieść jakość opieki medycznej, ale też zwiększyć świadomość, na co naprawdę warto zwracać uwagę w służbie zdrowia.