Jak zmiany klimatyczne wpływają na rolnictwo w Polsce w 2025 roku?

Wyobraź sobie, że w czerwcowy poranek 2025 roku rolnik z Wielkopolski patrzy na swoje pole – ziemia jest sucha jak nigdy wcześniej, a prognozy na kolejne tygodnie nie przynoszą nadziei na deszcz. Tak wygląda codzienność tysięcy polskich gospodarstw, które odczuwają skutki coraz gwałtowniejszych zmian klimatu. Wzrost cen żywności, niepokój o przyszłość upraw i coraz trudniejsze decyzje inwestycyjne – to już nie tylko temat debat ekspertów, ale realne wyzwania dla każdego z nas.

Skala i fakty: Klimatyczne wyzwania dla polskiego rolnictwa

Czy da się jeszcze w Polsce przewidzieć pogodę? Dla rolnika to pytanie egzystencjalne. Według danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, średnia temperatura w Polsce rośnie w tempie 0,3°C na dekadę. W praktyce oznacza to krótsze zimy i przesunięcie stref mrozoodporności na północ kraju – jabłka z Mazowsza mogą nie przetrwać kolejnej zimy bez strat. Tymczasem susza rolnicza przez pięć ostatnich lat występowała w Polsce co roku. Jej skutki? Straty w plonach sięgają nawet 6,5 mld zł rocznie, a statystyczne gospodarstwo traci do 20% dochodu względem poprzedniej dekady (dane GUS za 2025 rok).

Ale to nie wszystko. Ceny żywności uciekają szybciej niż inflacja. Według danych NBP, w czerwcu 2025 roku artykuły spożywcze podrożały o 4,9% rok do roku. Gdzie się podziały dawne czasy stabilnych cen chleba i mleka? Dziś niepewność co do urodzaju to realne zagrożenie dla codziennego budżetu rodziny.

Od stabilności do kryzysu – ewolucja polityki i zagrożeń

Zacznijmy od początku: jeszcze dwadzieścia lat temu Polska uchodziła za kraj stosunkowo odporny na efekty zmian klimatycznych. Rolnicy mogli liczyć na przewidywalne zimy i bogate żniwa. W 2011 roku wszystko zaczęło się zmieniać. Liczba susz wzrosła ponad dwukrotnie w ciągu dekady, a ekstremalne zjawiska pogodowe – gradobicia, nawalne deszcze – przestały być rzadkością.

Regulacje Unii Europejskiej oraz polski Krajowy Plan Strategiczny Wspólnej Polityki Rolnej narzucają coraz wyższe standardy ochrony klimatu. Dopłaty dla rolników coraz częściej wiążą się z obowiązkiem inwestowania w technologie ekologiczne – od retencji wody po uprawy odporniejsze na stres wodny. Jednak, jak wynika z analiz Ministerstwa Rolnictwa z maja 2025, wsparcie publiczne nie zawsze nadąża za tempem zmian. Realizacja celów Porozumienia Paryskiego przez polski sektor rolny stoi pod znakiem zapytania, jeśli trend pozostanie bez zmian.

Jeden z ekspertów Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN podsumował sytuację w rozmowie z „Rynkiem Spożywczym”:

„Jeśli nie przyspieszymy inwestycji w nowoczesne systemy nawodnień i ochrony gleby, już za kilka lat Polska może stać się importerem podstawowych produktów rolnych”

Bezpieczeństwo żywnościowe i koszty życia Polaków

Kto najbardziej odczuwa zmiany? Najmniej zamożni, dla których każdy wzrost ceny żywności to wybór między obiadem a rachunkiem za prąd. Z danych CBOS opublikowanych w kwietniu 2025 roku wynika, że aż 72% Polaków przewiduje niedostępność niektórych produktów spożywczych w ciągu dekady, a ponad jedna trzecia łączy ten lęk bezpośrednio z klimatem.

Warto to podkreślić – problem bezpieczeństwa żywnościowego przestał być teoretyczny. Podstawowe artykuły jak ziemniaki czy chleb drożeją szybciej niż średnia pensja. W 2025 roku, według GUS, cena chleba wzrosła o 7,2%, a ziemniaków o 8,5% w stosunku do poprzedniego roku. To zmusza coraz więcej osób do zmiany zwyczajów zakupowych: wybieramy tańsze marki, sięgamy po produkty sezonowe, ograniczamy marnowanie jedzenia. Wzrasta też społeczna presja na polityków – oczekujemy jasnych deklaracji i realnych działań na rzecz bezpieczeństwa na talerzu.

Ale jest jeszcze inny wymiar kryzysu. Niewystarczająca produkcja krajowa może prowadzić do rosnącego uzależnienia od importu, a to z kolei rodzi obawy przed skokowymi wzrostami cen w przypadku konfliktów geopolitycznych lub nieurodzaju za granicą.

Prognozy i wyzwania: Co dalej z polskim rolnictwem?

Patrząc w przyszłość, trudno o optymizm bez radykalnych zmian. Prognozy Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa na lata 2050 i 2100 są jednoznaczne – ryzyko strat plonów dla pszenicy jarej wzrośnie czterokrotnie do połowy wieku, a sześciokrotnie do końca stulecia. Oznacza to, że niestabilność produkcji będzie coraz bardziej dotkliwa – zarówno dla rolników, jak i konsumentów.

To nie koniec trudności. Eksperci przewidują, że koszty ubezpieczeń rolnych wzrosną nawet o 35% w ciągu najbliższych pięciu lat, a inwestycje w systemy retencji wody staną się nieuniknione. W praktyce oznacza to, że mniejsze, rodzinne gospodarstwa mogą nie być w stanie samodzielnie sfinansować niezbędnych modernizacji. A przecież demografia nie sprzyja – średni wiek rolnika w Polsce przekracza 53 lata, a młodsze pokolenia coraz rzadziej decydują się na przejęcie rodzinnych pól.

Dlaczego to się dzieje? Główne zagrożenia to niedobory wody, wyjałowienie gleb, wzrost liczby szkodników i chorób, ale też zmiany demograficzne – coraz mniej młodych ludzi widzi przyszłość w rolnictwie.

Co możesz zrobić? Praktyczne wnioski i rady dla gospodarstw i konsumentów

Zastanów się, jak zmiany klimatu wpłyną na Twój portfel i codzienny koszyk zakupowy. Jeśli prowadzisz gospodarstwo – nie zwlekaj z inwestycjami w systemy nawadniania kropelkowego czy retencji wody. Coraz popularniejsze są też odmiany roślin odpornych na suszę – to nie luksus, ale konieczność w nowej rzeczywistości.

Jakie wnioski płyną dla konsumenta? Po pierwsze, warto wybierać produkty lokalne i sezonowe – to mniejsze ryzyko przerw w dostawach i wsparcie dla krajowych rolników. Po drugie, ogranicz marnowanie jedzenia – w perspektywie rosnącej niepewności to już nie tylko gest ekologiczny, ale i ekonomiczny. I wreszcie, angażuj się w dyskusję o przyszłości polskiej wsi – głos wyborczy ma dziś realną wagę. To, jakie decyzje zapadną w najbliższych latach, zadecyduje, co znajdziesz na swoim stole w 2030 roku.

Zmiany klimatyczne przestały być tylko daleką wizją. W 2025 roku to już nasza codzienność. Czy jesteśmy gotowi na adaptację?