Jak polskie pary dzielą urlop rodzicielski po dyrektywie work-life balance

Minęły dwa lata od momentu, gdy Polska wprowadziła dyrektywę work-life balance, znacząco zmieniając zasady korzystania z urlopów rodzicielskich. Nowe przepisy miały na celu przede wszystkim zwiększenie udziału ojców w opiece nad dziećmi i promowanie bardziej równomiernego dzielenia się obowiązkami rodzicielskimi. Efekty tych regulacji są już widoczne – odsetek mężczyzn korzystających z urlopów rodzicielskich wzrósł z 1% w 2022 roku do 17% w 2024 roku, co oznacza, że z tego prawa skorzystało już blisko 42 tysiące ojców.

Mimo tych pozytywnych zmian ojcowie nadal nie wykorzystują pełnej części przysługującego im urlopu. Kobiety pozostają głównymi beneficjentkami dłuższych okresów urlopowych, choć otrzymują niższe zasiłki niż mężczyźni. Eksperci podkreślają, że osiągnięcie rzeczywistej równości rodzicielskiej jest niezbędne dla wyrównania szans zawodowych kobiet i mężczyzn, lecz wymaga dalszej edukacji zarówno ze strony samych rodziców, jak i pracodawców. W artykule przyjrzymy się bliżej zmianom w urlopach rodzicielskich po wprowadzeniu dyrektywy, obecnym wyzwaniom oraz dostępnym elastycznym formom korzystania z urlopu.

Wzrost udziału ojców w urlopach rodzicielskich po wdrożeniu dyrektywy

Jak podaje portal pulshr.pl, w 2022 roku jedynie około 1% ojców korzystało z urlopu rodzicielskiego. Dwa lata później, w 2024 roku, odsetek ten wzrósł do aż 17%, co przekłada się na 41,9 tysiąca mężczyzn. Jest to znaczący wzrost, który pokazuje, że zmiany legislacyjne zaczynają przynosić oczekiwane efekty.

Według raportu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Fundacji Share the Care, w 2022 roku ojcowie wykorzystali urlop rodzicielski średnio przez 98 dni. Z kolei wprowadzenie dyrektywy work-life balance nakłada obowiązek, aby każdemu z rodziców przysługiwała nieprzenoszalna część urlopu rodzicielskiego wynosząca minimum dwa miesiące. Ten zapis ma na celu zachęcenie ojców do aktywnego korzystania z prawa do opieki nad dzieckiem, co do tej pory było rzadkością. Poradnikprzedsiebiorcy.pl przypomina, że podobne zmiany wynikające z unijnych dyrektyw zostały wdrożone w Polsce już w 2019 roku, jednak to właśnie ostatnie regulacje przyczyniły się do większej aktywności ojców.

Różnice w długości urlopów i wysokości zasiłków między matkami a ojcami

Pomimo wzrostu liczby ojców korzystających z urlopu rodzicielskiego, kobiety nadal biorą znacznie dłuższe urlopy. Wynika to z tradycyjnych schematów społecznych, ale także z faktu, że to matki są głównymi opiekunami w pierwszym okresie życia dziecka. Raport Fundacji Share the Care i ZUS podkreśla, że choć ojcowie coraz chętniej korzystają z urlopów, to jednak dystans w długości trwania urlopu pozostaje pokaźny.

Co więcej, jak podaje pulshr.pl, średni dzienny zasiłek wypłacany ojcom wynosił 167 zł, podczas gdy matkom przysługiwało średnio 124 zł dziennie. Różnica ta wynika przede wszystkim z wyższych wynagrodzeń mężczyzn w okresie zatrudnienia oraz różnych zasad obliczania zasiłków. Zasiłki te ujawniają pewne luki w realizacji idei work-life balance – formalne zmiany w prawie nie zawsze przekładają się na pełną równość w praktyce.

Elastyczne formy korzystania z urlopu i wyzwania edukacyjne

Ważnym elementem reformy było wprowadzenie możliwości łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy, maksymalnie do połowy etatu. Dzięki temu rodzice mogą wydłużyć łączny czas opieki nad dzieckiem o dodatkowe trzy tygodnie, jednocześnie kontynuując zatrudnienie. O elastycznym charakterze urlopu rodzicielskiego informują poradnikpracownika.pl oraz poradnikprzedsiebiorcy.pl, podkreślając, że urlop ten udzielany jest na pozostałą część wymiaru czasu pracy, co pozwala na lepsze dostosowanie do indywidualnych potrzeb rodziny i pracodawcy.

Eksperci cytowani przez onet.pl oraz teamrodzina.pl zwracają uwagę, że równość rodzicielska stanowi fundament równości zawodowej. Jednak aby zmiany w praktyce były skuteczne, konieczna jest dalsza edukacja zarówno rodziców, jak i pracodawców. Wiele osób nadal nie jest świadomych swoich praw lub obawia się negatywnych konsekwencji korzystania z urlopów rodzicielskich.

Warto również pamiętać, że ojciec nie ma prawa do urlopu rodzicielskiego, jeśli matka nie była ubezpieczona – przypomina poradnikprzedsiebiorcy.pl. To ograniczenie pokazuje, że system wymaga dalszych modyfikacji, aby zapewnić większą dostępność i elastyczność w korzystaniu z urlopów przez oboje rodziców.

—

Dwóch lat obowiązywania dyrektywy work-life balance wystarczyło, by w polskim systemie urlopów rodzicielskich zaszły zauważalne zmiany. Coraz więcej ojców decyduje się na skorzystanie z tego prawa, co jest dobrym znakiem, choć wciąż napotykają na różne przeszkody. Wprowadzenie elastycznych form urlopów oraz lepsza edukacja zarówno społeczeństwa, jak i pracodawców, pozostają kluczowe, jeśli chcemy naprawdę zbliżyć się do równości w obowiązkach rodzicielskich i zawodowych.